Alimenty na rzecz małżonka
Oczywistym jest, że w sprawie rozwodowej Sąd ustala wysokość obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka. Co jednak z małżonkiem, którego sytuacja finansowa ulega znacznemu pogorszeniu w wyniku rozwodu i nie jest on w stanie samodzielnie zaspakajać własnych potrzeb życiowych?
Sytuacje takie nie należą przecież do rzadkich.. Wielokrotnie zdarza się, że przez cały okres trwania związku małżeńskiego jedynie mężczyzna pracuje i zarabia, kobieta zaś zajmuje się domem i dziećmi – co oczywiście również stanowi ciężką (o ile nie cięższą) pracę, która jednakże nie dostarcza środków do życia. Można wyobrazić sobie również sytuację, kiedy rodzina mieszkała w domu należącym tylko do jednego małżonka (np. nabytym w wyniku darowizny czy spadku albo nabyty jeszcze przed zawarciem małżeństwa), a wyniku rozstania jeden z małżonków zmuszony jest się wyprowadzić i wynająć mieszkanie, co wiąże się z bardzo dużymi kosztami miesięcznymi. A co z małżonkiem, który z powodu ciężkiej choroby nie jest w stanie podjąć pracy i samodzielnie się utrzymać?
Co w takiej sytuacji? Czy taki małżonek może domagać się od drugiego małżonka alimentów?
W pierwszej kolejności trzeba zaznaczyć, że kwestia alimentów na rzecz małżonka jest ściśle związana z rozstrzygnięciem o winie za rozpad pożycia małżeńskiego. Związek małżeński może zostać rozwiązany przez rozwód:
- bez orzekania o winie;
- z winy obojga małżonków;
- z wyłącznej winy jednego małżonka.
Kwestia zasądzenia alimentów na rzecz małżonka kształtuje się odmiennie w zależności od zapadłego rozstrzygnięcia o winie.
W pierwszym przypadku, gdy małżeństwo zostało rozwiązane bez orzekania o winie, małżonek może domagać się alimentów jedynie w sytuacji, gdy pozostaje w niedostatku. Stan niedostatku oznacza, że osoba, bez swojej winy – np. z powodu choroby – nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. Rozwód „za porozumieniem stron” jako jedyny wprowadza ograniczenie czasowe obowiązku alimentacyjnego względem drugiego małżonka. Alimenty będą wówczas płacone do 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, a tylko w wyjątkowych przypadkach ten obowiązek może zostać wydłużony.
Natomiast gdy rozwiązując małżeństwo Sąd orzeka o winie za rozpad pożycia, obowiązek alimentacyjny względem drugiego małżonka jest nieograniczony czasowo, czyli – innymi słowy – może funkcjonować dożywotnio.
Gdy oboje małżonków zostało uznanych za współwinnych rozpadowi małżeństwa, alimenty mogą zostać zasądzone wyłącznie na rzecz małżonka pozostającego w niedostatku (pojęcie zostało wytłumaczone wyżej).
Uzyskanie alimentów jest z kolei znacznie łatwiejsze w przypadku orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków. Wówczas małżonek niewinny nie musi pozostawać w niedostatku, a wystarczy jedynie wykazanie, że w wyniku rozpadu małżeństwa jego sytuacja materialna uległa znacznemu pogorszeniu.
Należy pamiętać, że uregulowanie obowiązku alimentacyjnego między małżonkami przez Sąd następuje wyłącznie na wniosek tego małżonka, Sąd nie orzeka w tym zakresie z urzędu. Stan niedostatku lub istotne pogorszenie sytuacji materialnej muszą zostać odpowiednio udowodnione, zaś wysokość alimentów uzależniona jest od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (rozwód bez orzekania o winie oraz z winy obopólnej) bądź zakresu pogorszenia sytuacji materialnej (rozwód z wyłącznej winy jednego małżonka).
Alimenty na rzecz małżonka mogą zostać ustalone zarówno w wyroku rozwodowym, jak i w późniejszym czasie w osobnym postępowaniu. W każdym przypadku obowiązek alimentacyjny wygasa w razie zawarcie nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego. W razie zmiany okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego, można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego alimentów poprzez jego uchylenie, obniżenie, a także podwyższenie.
adw. Katarzyna Bogacka